ORSKA
Zapraszamy do kontaktu: sklep@orska.pl I 501 152 719
Szkło kryształowe - z kredensu na scenę
Szkło kryształowe - z kredensu na scenę

Miała je Twoja babcia i wszyscy widzieliśmy je przynajmniej raz w życiu, może nawet o tym nie wiedząc. Szkło kryształowe, nazywane również szkłem dla koneserów, nieodłącznie kojarzy nam się z PRL-em. Wielu wciąż pamięta drogocenne zastawy wyciągane tylko na specjalne okazje, czy eleganckie wazony zdobiące kultowe meblościanki. Wyroby ze szkła kryształowego były pożądane, a ich posiadanie napawało dumą aż do końca lat 90. Jednak pod koniec XX wieku, zaczęły je wypierać dynamicznie pojawiające się przedmioty produkowane na masową skalę, które były łatwo dostępne i zdecydowanie tańsze. Z tego powodu większość hut szkła z wieloletnią tradycją zakończyło swoją działalność. Rzemiosło nie było w stanie konkurować z przemysłem. Po krótkim czasie fascynacji identycznymi, wszechobecnymi przedmiotami, powróciło do łask i ponownie zaczęło cieszyć się uznaniem. Coraz więcej osób docenia przedmioty z duszą, wykonane w niewielkich ilościach, skrywające ślady pracy ludzkich rąk.

 

Misa z szkła kryształowego z czasów PRL-u

2 fot. Misa ze szkła kryształowego z czasów PRL-u. 

Szkło kryształowe, a zwykłe szkło

Największą różnicę możemy zauważyć już gołym okiem. Szkło kryształowe zawiera dodatek tlenku ołowiu, dzięki czemu posiada wysoki połysk oraz ma właściwości pozwalające na rozszczepienie światła. To dlatego fasety kryształu mogą mienić się wieloma kolorami jedocześnie. Szkło kryształowe jest często szlifowane i przecinane, aby uwypuklić te spektakularne efekty wizualne. Między innymi dlatego chętnie wykorzystuje się je w tworzeniu biżuterii, ubrań High Fashion czy też w produkcji eleganckich zastaw i żyrandoli. Szkło sodowe jest natomiast najczęściej spotykanym rodzajem szkła w naszych domach. Wytwarzane z piasku kwarcowego z dodatkiem węglanu sodu i tlenku wapnia, jest łatwo dostępne, stosunkowo tanie i nie przyjmuje zapachów jedzenia.

 

Zastawa ze szkła kryształowego

3 fot. Zastawa ze szkła kryształowego. 

Po czym jeszcze można odróżnić szkło kryształowe od sodowego? Między innymi po dźwięku, jaki wydaje. Przy delikatnym stuknięciu szkło kryształowe wydaje wysoki odgłos, podobny do dzwonka, znany z filmowych toastów. Natomiast zwykłe szkło, wydaje bardziej głuche, niższe dźwięki. Na kryształowych kieliszkach można nawet „grać”! Ten odrobinę ekscentryczny instrument, wydaje dźwięki o różnej wysokości, w zależności od stopnia wypełnienia wodą. Sama gra na kieliszku polega na płynnym przesuwaniu zwilżonego palca po jego krawędzi. Dzięki temu na całym komplecie takich kieliszków można wykonać niejeden utwór muzyczny. 

Wielowiekowa tradycja rzemiosła hutniczego

Aby stworzyć szkło kryształowe, w pierwszej kolejności musi powstać surowiec, który aż w trzech czwartych składa się z piasku. Wszystkie składniki są topione w temperaturze ponad 1000 stopni Celsjusza, a powstała masa szklana, wzbogacona tlenkiem ołowiu, jest ręcznie formowana przez hutników. Następnie wyroby kryształowe trafiają do szlifierni, gdzie są ręcznie zdobione, co w dobie zautomatyzowanych fabryk jest coraz rzadziej spotykaną sztuką. Hutnicy, jako nieliczna grupa rzemieślników, pozostaje wierna tradycyjnym metodom, przeplatając je nowoczesnością.

 

Rysunek przedstawiający hutników przy pracy w dawniej

4 fot. Rysunek przedstawiający hutników przy pracy w dawnych czasach. 

Dmuchanie szkła to jeden z najbardziej widowiskowych procesów formowania gorącej masy szklanej. Hutnicy trudniący się tą metodą, pracują zwykle w zespołach, liczących od 5 do 10 osób. Ich podstawowym narzędziem pracy jest piszczel hutnicza, która jest swego rodzaju długą i ciężką, metalową słomką, wykonaną ze stali żaroodpornej. To na nią hutnicy nabierają porcję gorącego szkła a następnie za jej pośrednictwem wdmuchują powietrze prosto z płuc do wyrobu, który formują.

Inną metodą pozwalającą a na wytwarzanie płaskich wyrobów kryształowych, takich jak np. talerze, jest prasowanie szkła. Cały proces przebiega za pomocą tradycyjnej maszyny nazywanej prasą ręczną. Do jej obsługi niezbędnych jest 3 hutników. Jeden z nich, operuje narzędziem nazywanym nabierakiem kulowym, czyli długim, metalowy prętem, opatrzonym na końcu kulą, na którą można nałożyć półpłynną masę szklaną. Z jego pomocą, transportuje porcję szkła z pieca do formy żeliwnej, za której obsługę odpowiada drugi z hutników. Ten, odmierzając odpowiednią porcję masy spływającej z nabieraka, poddaje ją kilkusekundowemu prasowaniu. Trzeci z hutników, kontroluje jakość wyprasowanego wyrobu i odstawia go do powolnego ostygnięcia.

Najbardziej artystyczną metodą formowania jest wolnoformowanie. Hutnik nadaje bezkształtnej masie szklanej, nabranej z pieca na piszczel hutniczą, przeróżne kształty wyłącznie za pomocą prostych narzędzi takich jak szczypce czy nożyce. Jedynym ograniczeniem przy tworzeniu przedmiotów tą metodą jest wyobraźnia.

 

Wolnoformowanie szkła kryształowego

5 fot. Wolnoformowanie szkła kryształowego. 

Uformowane produkty po ostygnięciu trafiają w ręce zdobników, którzy zajmują się nadawaniem określonej struktury powierzchni, za pomocą szlifowania. Następnie szkło jest grawerowane artystycznymi wzorami i ręcznie malowane w zależności od projektu.

Powstawanie szkła na przestrzeni wieków

Fragmenty szkliwa, powstałe w wyniku stopienia piasku podczas pożarów lasu czy też uderzenia pioruna, były odnajdywane od wielu tysięcy lat. Natomiast pierwsze odkrycia archeologiczne, odnoszące się do świadomego wytapiania szkła, pochodzą sprzed około 5000 lat z Egiptu i Mezopotamii. Najlepiej zachowanymi wyrobami szklanymi są ręcznie formowane, niewielkie buteleczki z masy szklanej, przeznaczone na olejki i pachnidła, należące niegdyś do najbogatszych przedstawicieli starożytnego społeczeństwa. Z czasem zaczęto formować też szklane naczynia, wazy, amulety i biżuterię. Pierwsze wyroby bardzo różniły się jednak od tych, które dziś znamy. Charakteryzowały się dużą grubością szkła oraz brakiem przejrzystości. Dopiero dzięki odkryciu metody dmuchania, udało się stworzyć szkło cienkie, przejrzyste i bezbarwne. Technika ta została opracowana w I w.n.e. w Syrii i polegała na wdmuchiwaniu powietrza przez specjalny uchwyt do wnętrza masy szklanej ostudzonej do 320 stopni Celsjusza.

 

Antyczna butelka szklana

6 fot. Antyczna butelka szklana. 

Wraz z postępem cywilizacyjnym zaczęto przywiązywać coraz większą wagę do pięknych, starannie wykonanych wyrobów. Prawdziwa rewolucja nastąpiła w XVII wieku w Anglii, gdzie podczas eksperymentów dodano do masy szklanej tlenek ołowiu, dzięki czemu powstało pierwsze szkło kryształowe, produkowane do dziś. Domieszka ołowiu sprawiała, że szkło zyskiwało nowe właściwości. Zaczęło załamywać i odbijać światło, nadając materiałowi szlachetności. Stanowiło to prawdziwą ucztę dla oka. Materiał stał się również na tyle mocny, a jednocześnie plastyczny, że pozwolił na wykonywanie zdobień w formie niezwykle skomplikowanych szlifów i grawerów. Wytwarzanie wyrobów kryształowych urosło do miana sztuki. Do polski kryształy trafiły za sprawą króla Augusta II Sasa, który nakazał budowę pierwszej huty szkła,  specjalizującej się właśnie w produkcji kryształów. W ślad za tą królewską manufakturą poszły prywatne inicjatywy, które prześcigały się w tworzeniu kunsztownych dekoracji. Tworzono nie tylko wazony, flakony, szklanki i karafki, ale też piękne żyrandole, a z czasem także zwierciadła.

Kryształy w modzie i popkulturze

Szkło kryształowe jest wykorzystywane zarówno w biżuterii, jak i High Fashion. Od lat cieszy się niesłabnącą popularnością w tych branżach, gdyż stanowi efektowny zamiennik kamieni szlachetnych. Do jednych z najbardziej ikonicznych projektów odzieży zdobionej kryształami należy cielista suknia Marilyn Monroe wyhaftowana aż 2 500 kryształami. To właśnie w niej artystka zaśpiewała w Madison Square Gardens kultowe „Happy Birthday” dla prezydenta Johna F. Kennedy'ego. Widowiskowa kreacja w blasku reflektorów tworzyła wrażenie, iż Marilyn jest ubrana wyłącznie w iskrzące się światło. Kryształy zdobiły również rękawiczki Michaela Jacksona, które zakładał podczas trasy koncertowej - Victory Tour. Była to ostatnia wspólna trasa koncertowa grupy The Jacksons, po której przyszły Król Pop-u rozpoczął karierę solową.

 

Marilyn Monroe w Madison Square Gardens

7 fot. Marilyn Monroe w Madison Square Gardens. 

W 2018 roku kryształy stanowiły również oprawę sceny podczas ceremonii rozdania Oscarów - 45 milionów kawałków szkła kryształowego o różnej wielkości i kształcie, sprawiły, że główna scena lśniła niezrównanym blaskiem. Efekt zmieniał się w zależności od iluminacji i aranżacji, gdyż każda faseta działała jak zwierciadło odbijające różnobarwne promienie światła we wszystkich kierunkach. Scena stała się jednym ogromnym klejnotem. Wytworzenie kryształów oraz montaż zajęły łącznie ponad 3000 godzin. To więcej niż 4 miesiące nieprzerwanej pracy. Jest to jak dotąd jedno z najbardziej efektownych widowisk z udziałem szkła kryształowego.

 

Scena rozdania Oscarów w 2018 roku

8 fot. Scena rozdania Oscarów z 2018 roku. 

Szkło kryształowe przeżywa obecnie prawdziwy renesans. Wraz z rozwojem przemysłu oraz globalizacją coraz bardziej cenimy przedmioty z charakterem. Wynika to z podziwu dla unikatowości i kunsztu wykonania, ale też z rosnącej świadomości ogromnych umiejętności jakich wymaga ich stworzenie. Wykształcenie i doskonalenie rzemiosła często zajmuje wiele lat, a nieraz rzemieślnik doskonali kompetencje przez całe życie. Twórcy angażują ogrom czasu i uwagi, byśmy mogli cieszyć się efektami ich pracy w naszych wnętrza i garderobie. Rosnąca popularność takich wyrobów świadczy o tym, że uczymy się szacunku dla pracy i umiejętności rzemieślników – i słusznie, bo rzemiosło to sztuka.

 

Komplet ze szkła kryształowego

9 fot. Komplet ze szkła kryształowego.

 

 

 

 

Zdjęcia:

1 fot. Kieliszki ze szkła kryształowego z zdobieniem typu „Młynek”, źródło: https://hutajulia.com/

2 fot. Misa ze szkła kryształowego z czasów PRL-u, źródło: https://businessinsider.com.pl/

3 fot. Zastawa ze szkła kryształowego, źródło: https://hutajulia.com/

4 fot. Rysunek przedstawiający hutników przy pracy w dawnych czasach, źródło: https://ciekocinko.pl/

5 fot. Wolnoformowanie szkła kryształowego, źródło: https://hutajulia.com/

6 fot. Antyczna butelka szklana, źródło: https://ancientglass.wordpress.com/

7 fot. Marilyn Monroe w Madison Square Gardens, źródło: https://www.theguardian.com/

8 fot. Scena rozdania Oscarów z 2018 roku, źródło: https://www.architecturaldigest.com/

9 fot. Komplet ze szkła kryształowego, źródło: https://hutajulia.com/

 

 

do góry
Sklep jest w trybie podglądu
Pokaż pełną wersję strony
Sklep internetowy Shoper Premium