
Meteoryty fascynują swoim tajemniczym pochodzeniem oraz niecodziennym wyglądem, a każda bryłka jest śladem po kosmicznej podróży, trwającej miliony lat. Przyciągają uwagę naukowców, zachwycają kolekcjonerów i budzą podziw wśród miłośników oryginalnej biżuterii na całym świecie. Narodziny tych srebrzystych brył w przestrzeni kosmicznej datuje się na miliardy lat wstecz, a ich daleka podróż przez galaktykę zakończyła się na powierzchni Ziemi tysiące lat temu.
Kosmiczne dzieje spadających gwiazd
Historia każdego meteorytu rozpoczyna się od krążącej w przestrzeni kosmicznej meteroidy będącej skalnym okruchem, fragmentem planetoidy lub asteroidy, który powstał na przykład w wyniku zderzenia się dwóch ciał niebieskich. Te meteoridy, które po wejściu w atmosferę ziemską spalają się jasnym światłem, nazywane są meteorami i z Ziemi widoczne są dla nas jako jasne strugi światła, potocznie nazywane spadającymi gwiazdami. Fragment ciała niebieskiego, który przebył drogę przez ziemską atmosferę i zderzył się z powierzchnią naszej planety nazywany jest meteorytem. Proces ten trwa miliony lat, a narodziny meteorytów w przestrzeniach galaktyki datuje się na 4,5 miliarda lat temu - prawdopodobnie powstały podczas formowania się Układu Słonecznego.
Zanim meteoryt dotrze na powierzchnię Ziemi, przechodząc przez atmosferę, ulega stopniowemu rozpadowi. A jego okruchy mogą być odnajdywane na obszarze obejmującym setki kilometrów od właściwego krateru. Meteoryty swoje nazwy zawdzięczają miejscu, w którym je znaleziono. Fragmenty spadających gwiazd ważą do kilkudziesięciu ton, a kratery powstałe po ich uderzeniu w powierzchnię Ziemi mają długości sięgające nawet kilkuset kilometrów. Najlepiej zachowany krater uderzeniowy można oglądać w Arizonie. Ma on głębokość 170 m, średnicę 1200 metrów i paradoksalnie jest niewielkich rozmiarów.
fot. 2 Krater meteorytowy w Stanie Arizona (Krater Barringera)
Poznańska “Kruszynka”
Spadające gwiazdy możemy odnaleźć także w Polsce. Pierwszy fragment największego meteorytu w naszym kraju znaleziono sto lat temu na terenie wsi Morasko, będącej teraz częścią Poznania. Meteoryt Morasko pochodzi z deszczu spadających gwiazd, który miał miejsce około 5 tys. lat temu. Meteor podczas przeprawy przez ziemską atmosferę ulegał stopniowemu spalaniu i podziałom na mniejsze części. Stąd w późniejszych latach na podpoznańskich terenach odkryto jeszcze wiele odłamków tej samej spadającej gwiazdy. Największy okaz waży 271,8 kg, a badacze pracujący przy jego odkryciu pieszczotliwie nazwali ten kawałek kosmosu “Kruszynką”.
Różne oblicza spadających gwiazd - nieziemskie kolory i faktury
Meteoryty są fascynujące nie tylko dlatego, że są najstarszym materiałem na Ziemi czy z uwagi na swój kosmiczny rodowód. Przyciągają uwagę także z uwagi na swoją estetyczną różnorodność. Można wyróżnić kilka podstawowych grup meteorytów w zależności od ich składu chemicznego. Są to meteoryty kamienne, żelazno-kamienne i żelazne. Te ostatnie cechują się wyjątkową wytrzymałością i srebrzystą barwą, a po przecięciu ujawniają efektowne warstwy powstałe z tworzących je minerałów. Meteoryty żelazne są krystalicznej budowy, ich bryłki mają nieregularną powierzchnię. Najczęściej występują w odcieniach szarości i czerni, jednak po wypolerowaniu ich powierzchnia staje się połyskująca i miejscami nabiera srebrzystego blasku. Kolor i forma meteorytu jest uzależniona od składu chemicznego i procesów jakim ulegał podczas swojego "lotu" przez atmosferę. Każdy z tych małych kawałków kosmosu w przekroju ujawnia tajemniczy blask i asymetryczne mozaiki, które podkreślają unikatowość.
fot 3. Meteoryt Campo del Cielo
Jednym z najbardziej charakterystycznych meteorytów żelaznych pod względem budowy jest Aletai, który wykorzystaliśmy w biżuterii ORSKA. Z wnętrza ciemnej, surowej bryłki po odpowiedniej obróbce wyłania się jasna gwiaździsta tafla. Na powierzchni oszlifowanych fragmentów meteorytu można dostrzec przecinające się płytki w różnych odcieniach szarości, zwane figurami Widmanstättena. Zbudowane z żelaza o różnych zawartościach niklu, dyskretnie migoczą w padającym na nie świetle.
fot. 4 Przekrój meteorytu Aletai
fot. 5 Meteoryt Steinbach
Od narzędzi po biżuterię - losy meteorytów w ludzkich rękach
Meteoryty od początku istnienia ludzkości budzą respekt i zaciekawienie. Pierwsze wzmianki o tym najstarszym materiale możemy zaobserwować już w prehistorii przyglądając się rycinom naskalnym naszych przodków. Wyraźnie były na nich widoczne bliżej nieokreślone obiekty spadające z nieba, które mogły być meteorami zaobserwowanymi przez pierwszych ludzi. Długi czas ich geneza owiana była tajemnicą, a na przestrzeni wieków przypisywano im pochodzenie boskie, atmosferyczne, a nawet diabelskie. Dopiero w XVII -XVIII wieku zaczęto przypuszczać, że mogą one pochodzić spoza naszej planety. W starożytności żelazne meteoryty ze względu na trwałość i odporność na korozję były materiałem wykorzystywanym do produkcji narzędzi. Egipski sztylet ceremonialny znaleziony w grobowcu Tutenchamona wykonany z pozaziemskiego materiału jest jednym z najsłynniejszych przykładów tego zastosowania.
Oprócz funkcji użytkowej meteorytom przypisywano także magiczne właściwości i wytwarzano z nich amulety ochronne. A w niektórych kulturach kamienne kawałki wszechświata były obiektami kultu religijnego. Od XIX wieku meteoryty zaczęły częściej przykuwać uwagę kolekcjonerów i jubilerów. Współcześnie zdarza się, że te nieziemskie bryły są wykorzystywane do tworzenia biżuterii, która kryje w sobie tajemnice odległej galaktyki.
Kosmiczna biżuteria - kolekcja Meteoros
ORSKA często stawia na nieszablonowe i oryginalne materiały. Tym razem biżuterię z kolekcji Meteoros zdobią właśnie spadające gwiazdy. W zakamarkach jubilerskiej pracowni oprawiliśmy meteoryty w płynne nieregularne formy, które mają podkreślić ich surowe piękno. Kolczyki, naszyjniki, pierścionki i bransoletki stworzone przy użyciu metody lanego metalu przypominają nieregularne powierzchnie ciał niebieskich przemierzających galaktykę. Pozłacany mosiądz i srebro stanowią elegancką ramę dla meteorytów, wydobywając srebrzysty blask i tajemniczość tych wyjątkowych kamieni.
Biżuteria z najstarszym kruszcem świata jest ponadczasową ozdobą, która zabiera w podróż po dalekich zakątkach kosmosu. Każdy fragment meteorytu jest wyjątkowy. Ciemne bryły z wnętrzem pełnym blasku kryją w sobie tajemnice wszechświata i są świadkami procesów, które ukształtowały galaktykę. Spadające gwiazdy od lat budzą zachwyt i są obiektem pożądania, a ich fragmenty utrwalone w biżuterii roztaczają nieziemski czar na każdego kto ją nosi.